Autori: Majlinda Jupolli i Shqiponja Vokshi

Opštinski sektor je složen po tome što uključuje mnoge zainteresovane strane – gradonačelnika, opoziciju, skupštinu opštine, medije, građane i centralnu vlast – od kojih svi zahtevaju veću transparentnost i pristup velikom broju informacija. Kosovske institucije imaju potrebu za donošenjem odluka zasnovanim na dokazima/empirijskim odlukama, a nedostatak podataka je zapravo kritičan doprinos nedostatku kvalitetnih usluga, generalno.

Opštine na Kosovu nude širok spektar usluga, od izgradnje i održavanja lokalnih puteva i pružanja drugih javnih usluga, zdravstvene zaštite i obrazovanja do policije i izdavanja administrativnih dokumenata. Svaka od ovih usluga ima različite zakonske zahteve i operativne realnosti. Da bi odgovorile na zahteve za informacijama o svim područjima delovanja, opštine moraju imati alate potrebne za komunikaciju sa što je moguće više partnera.

Sistem upravljanja opštinskim učinkom (SUOU) je mehanizam u okviru Ministarstva administracije lokalne samouprave koji ima za cilj da obezbedi praćenje pružanja usluga kroz merenje učinka, neophodne informacije za olakšavanje donošenja odluka u opštini, motiviše organe vlasti i promoviše odgovornost tokom njihovog rada na stvaranju uslova za dostojanstven život građana Republike Kosovo.

Upravljanje učinkom uključuje prikupljanje, analizu i izveštavanje o pokazateljima koji pokazuju koliko dobro opština radi, kako interno (dobro upravljanje i opštinsko upravljanje), tako i u pružanju usluga javnosti. Pored toga, SUOU takođe može pokazati kako se ovaj učinak poredi između nekoliko godina ili sa drugim opštinama. Što je još važnije, kao alat za upravljanje, podaci o učinku nisu zamišljeni kao krajnji rezultat, već više kao sredstvo za donošenje odluka na nivou opštine i angažovanije zajednice, što na kraju dovodi do boljih usluga.

Ovaj sistem je – od samog početka – ocenjen kao veoma važan alat za praćenje rada opština, obezbeđivanje podataka kao osnove za planiranje investicija i identifikovanje potreba za unapređenjem usluga koje pružaju opštine. SUOU je, pored toga što je važan za MALS, po načinu na koji je pružao podatke, privukao i pažnju:

• Opština – gradonačelnici, skupštine opština, viši menadžeri i zaposleni koji žele da znaju kako njihova opština funkcioniše, kako stoje u poređenju sa drugim opštinama i gde treba da se poboljšaju; ovo drugo – odnosi se na odgovornost prema građanima;

• Građana, zajednica i civilnog društva – svi stiču određeno iskustvo u pogledu rezultata pružanja opštinskih usluga i lokalne uprave. Žele dobre, efikasne i ekonomične usluge, transparentnost i odgovornost u donošenju opštinskih odluka, uvek zasnovanih na podacima;

• Ostalih resornih ministarstava – Nadležnosti lokalne samouprave su raspoređene u mnogim delovima Vlade i mnoga ministarstva su zainteresovana za učinak opština u njihovim područjima odgovornosti. SUOU ima potencijal da pomogne centralnoj vlasti da bolje razume učinak opština u svojim područjima odgovornosti tako što će proizvesti pouzdane podatke, na osnovu kojih se mogu identifikovati potrebe za investicijama i razvoj novih politika. 

Kako je započeo SUOU?

Sve je počelo pre 15 godina, kao poduhvat USAID-a, da izmeri pružanje osnovnih opštinskih usluga i razvije sistem za tu svrhu. Međutim, sve veća očekivanja građana i visoka posvećenost nacionalnih i lokalnih partnera doveli su do postepenog širenja na druge sektore usluga i upravljanja.

Za više od 10 godina rada Sistema upravljanja opštinskim učinkom, radilo se na stvaranju zakonske osnove za sistem, njegovoj administraciji i obezbeđivanju njegovog rada. Opštine su pozdravile merenje učinka tako što su imenovale službenike odgovorne za upravljanje podacima i koordinatore odgovorne za nesmetan rad sistema na lokalnom nivou. Sistem merenja učinka je povezan sa šemom nagrađivanja kroz grant učinka, koji finansira Vlada Kosova preko MALS-a i EU, Švajcarske, Švedske i Norveške, koje nagrađuju opštine za njihov učinak.  

Kako funkcioniše?

Opštine na godišnjem nivou izveštavaju MALS o svom učinku. Postoje ukupno 342 podatka koje prijavljuje svaka opština, grupisani u 119 pokazatelja i 19 oblasti u kojima opštine imaju nadležnost i odgovornost.

Opštine podnose izveštaje o svom radu na godišnjem nivou. MALS prima oko 13.000 podataka iz 38 opština tokom izveštajnog perioda, a zatim službenici ministarstva verifikuje sve podatke.

“ Sistem upravljanja učinkom postigao je opipljive rezultate u poboljšanju lokalne uprave, povećanju transparentnosti i pružanju javnih usluga. Mehanizam merenja se pokazao kao ključni faktor u promeni ponašanja lokalnih zaposlenih i pružanju kvalitetnih usluga. Uvođenje lokalnih institucija u rigoroznu metodologiju kvaliteta podataka u odnosu na njihove zakonske obaveze i postizanje planiranih obaveza, promovisalo je element konkurencije unutar i izvan organizacije, te je proizvelo pozitivne efekte na kvalitet usluga” – navodi Hadži Krasniqi, iz Odeljenja za opštinski učinak i transparentnost.

Iako se čini da sistem pruža mnogo informacija o velikom broju opštinskih aktivnosti, praćenje i obrada podataka u ministarstvu, viđeni su kao prilično izazovni. U 2014. godini DEMOS je angažovan na unapređenju sistema. Nakon dve godine rada, sistem je pojednostavljen i svaki korak procesa dokumentovan je činjeničnim podacima. U reviziji 2019. godine došlo je do daljeg unapređenja sistema, jer je sistem obogaćen novim oblastima, sveobuhvatnijim. Takođe, dodatno je razvijen način provere podataka na oba nivoa (opština i ministarstvo) korišćenjem elektronskog sistema za izveštavanje.

Podaci o aktivnostima SUOU-a dostupni su javnosti putem SUOU interfejsa. Za pristup SUOU interfejsu kliknite ovde.

Više od sistema, alat za upravljanje učinkom!

Danas, oko 95% opština koristi sistem i redovno prijavljuje svoje podatke o učinku. Sistem obuhvata 19 tema kao deo sopstvenih nadležnosti opština na Kosovu. 3 od ovih 19 tema mere dobro upravljanje, a 1 tema meri rodnu ravnopravnost.

Organizacije civilnog društva počele su da koriste podatke za zagovaranje boljih politika. Podaci se dosta koriste i tokom izbornih kampanja.

Mnoge opštine na Kosovu koriste informacije o upravljanju učinkom uglavnom u svrhu odgovornosti, a ne dovoljno u svrhu poboljšanja. Opštine bi trebalo da budu u mogućnosti da koriste informacije o svom svakodnevnom upravljanju i u procesu planiranja budžeta i predviđanja, a ne samo da ih prikupljaju i prijavljuju. Oni takođe moraju poboljšati korišćenje podataka u svom upravljanju. Koristeći informacije o učinku tokom fiskalne godine, gradonačelnik i njegov/njen tim mogu objasniti Skupštini opštine, opoziciji i građanima njihov nivo učinka i ciljeve, kao i finansijske implikacije. Sve se skuplja u celinu na redovnim sastancima gradonačelnika sa opštinskim direktorima i koordinatorima upravljanja učinkom koji posmatraju trenutne podatke o učinku u poređenju sa onim gde žele da budu. Zajedno identifikuju probleme, razvijaju strategije i akcije poboljšanja i slave uspeh.

U budućnosti, opštine bi se trebale fokusirati na transparentnost informacija o učinku, osiguravanje odgovornosti u celom sistemu upravljanja učinkom i usklađivanje sistema upravljanja učinkom sa vizijom, ciljevima i razvojnim planovima.