Violeta Hyseni Kelmendi i Vlera Zymeri
Podaci iz Ankete o zadovoljstvu građana koju je projekat DEMOS sproveo krajem 2023. godine pokazuju značajan rodni disparitet u pogledu usluga koje opštine nude građanima. U smislu projekta DEMOS, Anketa o zadovoljstvu građana je ključna komponenta koja pomaže u proceni efikasnosti lokalne uprave i poboljšanju opštinskih usluga, što ishodi nivoom zadovoljstva građana lokalnom upravom i uslugama koje pružaju opštine. Kroz intervjue licem u lice sa 6.700 ispitanika iz svih nacionalnosti u 38 opština, anketa daje važne podatke za donosioce odluka i lokalne institucije, omogućavajući im da bolje odgovore na potrebe i očekivanja građana.
Analizirajući nivo informisanosti žena o opštinskim odlukama, primećuju se značajne razlike između muškaraca i žena. Značajan broj žena (1.325 žena) izjavilo je da se oseća potpuno neinformisano, što postavlja pitanja o transparentnosti i kanalima komuniciranja unutar lokalne samouprave. U međuvremenu, manji broj žena (361 žena) izjavilo je da je informisano. Statistički podaci pokazuju potrebu za boljom širenju informacija u vezi sa opštinskim odlukama kako bi se osigurala sveobuhvatnost građana. U poređenju sa ženama, 594 muškarca izjavili su da se osećaju informisanim o odlukama koje donosi njihova opština.
Takođe, u pogledu aktivnog angažovanja tokom javnih skupova, postoji značajan rodni jaz. Dok muškarci češće postavljaju pitanja i izražavaju zabrinutost, učešće žena zaostaje. Samo 59 žena je navelo da su pokrenule konkretna pitanja ili probleme tokom javnih sastanaka sa opštinom. Žene takođe imaju različite percepcije o naporima opštine da ih uključi u javne sastanke i da su obično informisane o prošlim događajima. Samo 127 žena je odgovorilo da opština nudi različite mogućnosti za uključivanje građana i traži komentare ili mišljenja prisutnih.
Bekim Dobra, šef Kolegijuma za javno komuniciranje, kaže da su mnoge opštine uz podršku DEMOS-a već napravile bazu podataka za komuniciranje sa interesnim grupama za lokalne javne politike, posebno tokom javnih konsultacija ili budžetskih rasprava. Prema njegovim rečima, opštine koriste različite kanale komuniciranja kako bi se obezbedilo širenje informacija svim grupama društva, uključujući društvene mreže, internet stranicu opštine, lokalne medije i kao obaveštenje interesnim grupama i-mejlom. Uprkos tome, kaže da postoje izazovi u njihovom angažovanju.
On vidi kao veoma važno, obuku žena i njihovo osnaživanje za učešće u javnom životu. „Trebalo bi organizovati obuke za one kako bi ih pripremili i za podnošenje zahteva na javnim skupovima i u projekte koje opština može da realizuje na osnovu zahteva koje one imaju“, dodao je šef Kolegijuma za javno komuniciranje Bekim Dobra.
Izazovi za rodnu ravnopravnost na rukovodećim pozicijama
Iako broj žena svoju opštinu doživljava kao podsticaj za uključivanje, većina njih smatra da još ima prostora za poboljšanje. Na pitanje o naporima njihove opštine u promovisanju uključivanja i prijema za sve, bez obzira na pol, etničku pripadnost ili (ne)sposobnost, žene su dale različite odgovore. Među njima, 549 se složile da njihova opština podstiče sveobuhvatno i prihvatljivo okruženje. Međutim, veći deo ispitanika, 1934, priznaje da ima prostora za poboljšanje u stvaranju sveobuhvatne atmosfere, uprkos naporima koje su opštine do sada činile. Suprotno je tvrdila 571 žena koja je su bile anketirana, pokazujući da smatraju da njihova opština nije mogla da stvara istinsko sveobuhvatno okruženje.
Anketom su dobijena i mišljenja ispitanika o pružanju jednakih mogućnosti marginalizovanim grupama na rukovodećim pozicijama (u obrazovanju, zdravstvo, kulturne institucije i političke funkcije u opštini). S tim u vezi, negativno je odgovorilo 499 žena, koje su uverene da se takve mogućnosti uopšte ne pružaju, dok su 762 žene izrazile uverenje da njihova opština u značajnoj meri nudi jednake mogućnosti.
Leonora Morina Bunjaku, zamenica gradonačelnika opštine Gnjilane, potvrđuje potrebu da se stvore više mogućnosti za žene da zauzmu rukovodeće pozicije.
“Naravno, da bih i ja došla do pozicije na kojoj sam sada, imala sam izazove, ali nikada nisam odustajala, već naprotiv, osnažila sam se. Danas sam na ovoj poziciji ne zbog rodne kvote od 30 odsto koja se mora ispuniti, već zbog posvećenosti da zauzmem mesto koje zaslužujem, na osnovu svog profesionalnog, političkog i moralnog potencijala”, dodala je ona.
DEMOS-ova posvećenost povećanju učešća žena u lokalnom donošenju odluka
U DEMOS-u smo posvećeni rešavanju rodnih nejednakosti naglašenih u Anketi o zadovoljstvu građana, koja pokazuje da žene imaju znatno manji pristup opštinskim uslugama i informacijama i da su nedovoljno zastupljene u procesima donošenja odluka. Da bi premostio ovaj jaz, DEMOS aktivno radi na povećanju učešća žena u javnim konsultacijama i budžetskim raspravama. Aktivnosti se fokusiraju na stvaranje sveobuhvatnih prostora u kojima se glasovi žena čuju i vrednuju, osiguravajući da one imaju suštinsku ulogu u oblikovanju opštinskih politika i odluka.
“To činimo pružanjem podrške planiranju budžeta na opštinskom nivou, gde je cilj da se poveća učešće žena i devojaka kako bi se odgovorilo na njihove zahteve za uključivanje u opštinske budžete, da se povećaju kapaciteti opštinskih službenika za podizanje svesti i odgovornost za odgovoran rodni budžet, sa posebnim naglaskom na mobilizaciju za budžetiranje politika kao što su lokalni akcioni planovi za rodnu ravnopravnost, gde se izrada, sprovođenje i izveštavanje mere posebnim pokazateljima u okviru izveštaja o učinku opština”, kaže Dhurata Prokshi, šefica za intervencije u projektu DEMOS.
Ove godine, projekat je započeo seriju obuka za opštinske službenike u 15 opština kako bi uključili građane u proces planiranja opštinskog budžeta, sa fokusom na nedovoljno zastupljene grupe. Osnaživanjem žena i promovisanjem rodne ravnopravnosti, DEMOS ima za cilj da izgradi sveobuhvatniju i reprezentativniju lokalnu upravu koja odražava potrebe svih njenih građana.
